Όταν το τεστ Παπ δείχνει αλλοιώσεις στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας (δυσκαρύωση) τότε ανάλογα το βαθμό των αλλοιωσεων χρειάζεται να έλεχθει ο τράχηλός κολποσκοπικα. Η κολποσκόπηση δε βοηθάει αν η γυναίκα έχει φυσιολογικό τεστ κατά Παπανικολάου. Αντίθετα μάλιστα, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο γιατρό και τη γυναίκα αν δείξει κάποιες ύποπτες περιοχές στον τράχηλο! Συνεπώς, γυναίκες με κάποια πάθηση του τραχήλου που είναι εμφανής στο γυμνό μάτι, με φυσιολογικό τεστ Παπ (πολύποδες, τραχηλίτιδα κ.α.) δε χρειάζονται κολποσκόπηση.
Είναι μια απλή εξέταση που γίνεται στο ιατρείο. Με τη βοήθεια ένος μηχανηματος του κολποσκοπίου το οποιο διαθέτει μεγεθυντικους φακους, ο γιατρός βάφει τον τράχηλο της μήτρας και αναζητά περιοχές που ευθύνονται για τα αλλοιωμένα κύτταρα που έχουν εντοπιστεί στο τεστ κατά Παπανικολάου. Αν υπάρχουν εμφανώς τέτοιες περιοχές, ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε μικρές βιοψίες, ώστε να επιβεβαιώσει την έκταση της βλάβης. Οι βιοψίες αυτές δεν πονάνε ή στη χειρότερη περίπτωση η γυναίκα νιώθει ένα μικρό τσίμπημα. Ανάλογα με την έκταση της βλάβης, μπορεί να χρειαστεί απλή παρακολούθηση ή θεραπεία που γίνεται στο νοσοκομείο.
Η κολποσκόπηση δε βοηθάει αν η γυναίκα έχει φυσιολογικό τεστ Παπ. Αντίθετα μάλιστα, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στο γιατρό και τη γυναίκα αν δείξει κάποιες ύποπτες περιοχές στον τράχηλο! Συνεπώς, γυναίκες με κάποια πάθηση του τραχήλου που είναι εμφανής στο γυμνό μάτι, με φυσιολογικό τεστ Παπ (πολύποδες, τραχηλίτιδα κ.α.) δε χρειάζονται κολποσκόπηση.
Η κολποσκόπηση δεν είναι βασική εξέταση που μαθαίνει ο γυναικολόγος κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του. Υπάρχουν πολλά «λεπτά» σημεία που μπορεί να κάνουν τη διαφορά. Η έκταση και η σοβαρότητα της βλάβης εκτιμάται από το γιατρό, ο οποίος πρέπει να έχει την εμπειρία αρκετών περιστατικών.
Έχει ιδιαίτερη σημασία να παρθούν βιοψίες από τα ενδεδειγμένα σημεία και όχι από περιοχές που μπορεί να είναι υγιείς (κάτι τέτοιο θα δώσει λαθεμένα καθησυχαστικά αποτελέσματα). Ένα συχνό πρόβλημα είναι ο γιατρός να προβαίνει σε θεραπεία όταν οι βλάβες στον τράχηλο δεν είναι αξιόλογες. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι ενώ οι ίδιες οι βλάβες δεν προκαλούν γενικά προβλήματα γονιμότητας ή στην εγκυμοσύνη, κάποιες θεραπείες μπορεί να έχουν τέτοιες επιπτώσεις. Είναι λοιπόν απαρραιτητο η λήψη πιστοποίησης μετά από έξετασεις που διοργανόνονται από διάφορες Εταιριες εξασφαλίζοντας τη καλύτερη παρόχη υπηρεσιων σε ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα που τα τελευταία χρονια έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις όπως η λόιμωξη από τον ιο HPV και το καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.